Çocuklarda Ateş Neden Olur? Çocuklarda Ateş Düşürme

Ateş, vücut sıcaklığının normalin üzerine çıkması olarak tanımlanabilir. Her bireyde bir miktar farklılık gösterebilen vücut ısısı, genellikle sabahları en düşük seviyededir ve gün içinde yükselir. 1 Ateş, enfeksiyona karşı savunmanın bir parçasıdır. Çocuğun vücudu mikropları öldürmek için ısısını bir miktar yükseltir. ² Ancak yüksek ateş, pek çok farklı sağlık sorununa yol açabilir. Bu nedenle çocuklarda ateş düşürme hakkında bilgi sahibi olmak önemlidir.¹ Ateşi yükselen çocuk genellikle huzursuz, telaşlı, terli ve veya kızarmış olur. Ayrıca dokunulduğunda vücudunun sıcak olduğu hissedilebilir. 3 Pek çok ebeveyn için tanıdık olan bu durumla başa çıkmanın birden fazla yolu bulunur. Bu yazıda sıklıkla merak edilen “Çocuklarda düşmeyen ateş neden olur?” ve “Çocuklarda ateş düşürme teknikleri nelerdir?” gibi soruların ayrıntılı yanıtlarını bulabilirsiniz.

Çocuklarda Ateş Neden Olur?

Yetişkinlerde ve çocuklarda normal ateş bilgisi vermek zordur. Yine de ateşin 38˚C ve üzerinde olması yüksek ateş olarak kabul edilir. ¹ Beyinde bulunan ve vücudun termostatı olarak kabul edilen hipotalamus, vücut ısısını kontrol eder. Vücutta virüs ve bakteri gibi patojenlerin varlığında vücudun savunma sistemine yardımcı olmak için vücut ısısının yükseltilmesi gerekebilir. Farklı bir deyişle vücut, sıcaklığı artırarak enfeksiyona yol açan bakteri ve virüslerin canlı kalmasını zorlaştırır. Bu gibi durumlarda pirojen adı verilen biyokimyasal maddeler hipotalamusu uyarır ve hipotalamus da vücut ısısının yükselmesini sağlar. Yetişkinlere kıyasla çocuklarda yüksek ateşin daha sık görülmesinin sebebi, çocukların bağışıklık sistemlerinin hala gelişimini sürdürmesinden kaynaklanır. Farklı bir deyişle çocuklar, karşılaştıkları hemen her yeni enfeksiyon için pirojen oluşturabilir. ⁴

Çocuklarda yüksek ateş, pek çok farklı enfeksiyona bağlı olarak ortaya çıkabilir. Yaygın olarak üst solunum yolu enfeksiyonları, nezle, grip, kulak enfeksiyonları, roseola (altıncı hastalık), böbrek ya da idrar yolu enfeksiyonları, su çiçeği ve boğmaca gibi çocuk hastalıkları ateşe yol açabilir. ⁵ Ancak çocuklarda geçmeyen ateş gibi yakınmalar aynı zamanda aşırı giydirme, aşılama ve diş çıkarma gibi farklı durumlar nedeniyle de oluşabilir. Bebekler ve özellikle de yeni doğanlar, aşırı giydirildiklerinde, battaniyeye sarıldıklarında veya sıcak bir ortamda tutulduklarında ateşleri yükselebilir. Bunun nedeni yeni doğanların vücut ısılarını daha büyük çocuklar kadar iyi düzenleyememesidir. Ancak yeni doğanlarda ateş ciddi bir enfeksiyonun işareti olabileceğinden aşırı giyinen bebeklerin dahi ateşi olup olmadığı bir doktor tarafından kontrol edilmelidir. Aşılama sonrasında da yüksek ateş görülebilir. Bu gibi durumlarda vücut ısısı bir miktar artar ve genellikle bir gün sonra normale döner. Diş çıkarma dönemindeki çocuklarda da ateş görülebilir. Ancak diş çıkarma döneminde söz konusu ateşin 37,8˚C dereceden daha fazla olması beklenmez. ³

Çocuklarda Ateş Belirtileri Nelerdir?

Ateş, vücut ısısında geçici bir artıştır ve bu durum vücudun bağışıklık sisteminin verdiği genel tepkinin bir parçası olarak kabul edilir. Ateş genellikle bir enfeksiyondan kaynaklanır. Genellikle endişelenecek bir durum olmamasına rağmen çoğu çocuk ve yetişkin için ateş rahatsız edici olabilir. 6 Bu nedenle ebeveynlerin bilinçli olması ve ateş belirtileri hakkında bilgi sahibi olmaları önemlidir. Çocuklarda ateş belirtilerinin bir kısmı şu şekilde listelenebilir:

Titreme

Enfeksiyon sırasında vücut ısısının yükselmesi gibi titreme de vücudun ateşe karşı verdiği doğal tepkinin bir parçasıdır ve genellikle endişelenecek bir neden değildir. Kişi, titrediğinde kaslar daha hızlı bir şekilde kasılıp gevşer ve bu da vücut sıcaklığının yükselmesine yardımcı olur. Vücut ısısının yükselmesi ise virüs veya bakteriyel enfeksiyonla savaşmaya destek olur. Çünkü enfeksiyonlara yol açan patojenler genellikle normal vücut sıcaklığının çok üzerinde hayatta kalamaz. Vücut ısısı talep edilen sıcaklığa yükseldiğinde titreme kendiliğinden durmalıdır. ⁷

Ağrı, Sızı ve Bitkinlik

Grip, soğuk algınlığı, virüs veya bakteriyel enfeksiyon varlığında bağışıklık sistemi harekete geçer. Enfeksiyonla savaşmak için beyaz kan hücrelerini serbest bırakarak tepki verir. Bu reaksiyon iltihaplanmaya neden olur ve bu da kasların ağrımasına neden olabilir. Ayrıca yüksek vücut sıcaklığı titremeye neden olduğundan kaslar gerilir ve sonuç olarak ağrı ve sızı başlayabilir. Mümkün olduğunca istirahat etmek, kasların dinlenmesine ve aynı zamanda iyileşme sürecinin hızlanmasına destek olabilir. ⁸

Baş Ağrısı

Baş ağrısı ve ateş çeşitli hastalıkların ortak belirtileridir. Mevsimsel grip virüsü ve alerjiler gibi hafif rahatsızlıklar bu semptomlara neden olabilir. Bazen ateşin çıkması baş ağrısına neden olabilir. Baş ağrısı ve ateş hem yetişkinlerde hem de çocuklarda yaygındır. Bazı durumlarda vücudun daha ciddi bir enfeksiyonla veya hastalıkla mücadele ettiğinin göstergesi de olabilir. Ateş sırasında baş ağrısı genellikle güneş çarpması, aşılanma, grip, soğuk algınlığı, bakteriyel enfeksiyonlar, kulak enfeksiyonu, romatoid artrit ve menenjit gibi çeşitli durumlarda görülebilir. ⁹

Terleme

Vücudun kendine ait bir termostat sistemi bulunur ve vücut ısısı yükselirken çocuklarda üşüme görülebilir. İyileşme döneminde ısı hala yüksek olduğunda çocuklarda kendilerini sıcaklaşmış hissederler. Bu noktada ter bezleri devreye girer ve vücut ısısını normal seviyeye çekmek için ter üretimi başlar. Aslında terleme, ateşin düşmeye başladığının ya da düştüğünün, çocuğun iyileşme döneminde olduğunun bir belirtisi olarak görülebilir. Ancak çocuğun terlemesi için dışarıdan müdahalede bulunmak ateşi ya da ateşe yol açan rahatsızlığı tedavi etmez. Bu nedenle çocuklarda ateş düşürme yöntemi olarak çocuğun terlemesi için ateşliyken kalın giydirilmemesi, üzerinin kalın battaniyelerle örtülmemesi son derece önemlidir. Ayrıca bir süre terledikten sonra ateş tekrar yükselebilir. Bu nedenle çocuklarda yüksek ateş belirli aralıklarla sürekli olarak takip edilmelidir. ¹⁰

Dehidrasyon

Çocuklarda uzun süren ateş, dehidrasyona yol açabilir. Bunun nedeni, vücut ısısındaki artışın metabolizma ve nefes alma hızının artmasına yol açmasıdır. Ateş, hissedilmeyen su kayıplarının artması nedeniyle özellikle çocuklarda dehidrasyona neden olabilir. Ancak tersi durumda dehidrasyon ateşe neden olmaz. ¹¹ Buna ek olarak mevcut enfeksiyona bağlı olarak gelişen burun akıntısı, terleme, kusma veya ishal gibi belirtiler de çocukların susuz kalmasına neden olabilir. Farklı bir deyişle çocuklarda ateş ve ishal dehidrasyona yol açabilir. Ayrıca enfeksiyonlar sırasında görülen iştah kaybı da çocuklarda susuzluğa yol açabilir. Bu nedenle hastalık özelinde; örneğin gribe iyi gelen yemekler gibi beslenme konusu hakkında bilgi sahibi olmak önerilebilir. ¹²

Çocuklarda Ateş Nasıl Düşürülür?

Ateş enfeksiyona karşı bir savunmadır. Çocuğunuzun vücudu mikropları öldürmek için ısısını yükseltir. Ateş, çoğu durumda zararsızdır ve 3 gün içinde kendi kendine geçer. 2 Fakat çocuk 3 aylıktan küçük ve 38 derece ve daha fazla ateşi varsa ve ateşi düşmüyorsa ya da 3 aylıktan büyük ve 40 derece ya da üzerinde ateşliyse ve yine ateşi düşmüyorsa çocuklarda inatçı ateş olarak tanımlanan durum yaşanıyor olabilir. Bu durumda doktora görünülmesi önemlidir.¹ Çocuklarda ateş düşürmek için evde yapılabileceklerin bir kısmı şu şekilde sıralanabilir:

İnce Giysiler Giydirin

Çocuklar ateşliyken kalın giydirilmemelidir çünkü bu durum ısının onların vücudunda hapsolmasına ve vücut ısılarının kontrolsüzce yükselmesine neden olabilir. Çocuklarda ateş düşürme için 1 yaş ve altı bebeklere çok yüksek ateşleri olmadığı sürece ince bir uyku tulumu giydirilebilir. 1 yaş ve üzerindeki çocuklar ise uyurlarken üzerleri çok ince bir battaniye ile örtülebilir.¹

Bol Sıvı Verin

Ateş, dehidrasyona yol açabilir bu nedenle çocukların hastalık dönemlerinde daha fazla sıvı almaları önerilir. 1 yaş altı bebeklere anne sütü ve mama verilmeye devam edilmeli, onlara su verilmemelidir. 1 yaşın üzerindeki çocuklarda ateş düşürme için su, meyve suyu, dondurma, çorba gibi bol sıvı verilebilir. 1 Ancak çocuklar hastayken fazla yemek yemek istemeyebilir. Bu nedenle yumuşak yiyecekleri onlara sık sık ve küçük miktarlarda verebilirsiniz.¹

Ilık Banyo Yaptırın

Çocuklarda öksürük varlığında ya da gece öksürük krizi gibi durumlarda yapıldığı gibi küveti ılık suyla doldurarak ona banyo yaptırmak, ateşin düşmesine yardımcı olabilir. Ancak suyun çok soğuk ya da sıcak olmaması önemlidir. Banyo sırasında sabunluk ya da banyo süngeri ile su, tüm vücuda temas ettirilebilir. Banyodan 15 dakika sonra çocuğun ateşini tekrar ölçmek ve gerekirse aynı yöntemi tekrarlamak önerilebilir. 1 

Tüm çocukların zaman zaman ateşi olur ve çoğu durumda birkaç gün içinde normale dönerler. Önemli olan ateşi geçinceye kadar çocuğu mümkün olduğu kadar rahat ettirmek ve gerektiğinde tıbbi yardım almaktır.³

Çocuklarda Yüksek Ateş Nasıl Ölçülür?

Ateşli olan çocukların sırtına veya göğsüne dokunulduğunda normalden daha sıcak olduğu fark edilebilir. Ayrıca terli hissetmesi, iyi görünmemesi ya da kendini iyi hissetmemesi de yüksek ateşi olduğunun göstergesi olabilir. Yüksek ateşi ölçmek için koltuk altı termometresi kullanılabilir.¹³

Termometre çocuğun koltuk altının üst kısmına yerleştirilmeli ve kolu termometrenin üzerine yavaşça kapatılmalıdır. Termometre, kullanma talimatında belirtilen süre kadar yerinde kalmalıdır. Bazı dijital termometreler hazır olduklarında ses çıkarırlar. Bu sürenin sonunda termometre çıkarılmalı ve ekrandan çocuğun ateşi okunmalıdır. Ancak çocuk yeni banyo yapmışsa veya battaniyeye sarılmışsa ateşi kısa bir süreliğine yüksek olabilir. Bu gibi durumlarda birkaç dakika bekleyip ölçüm tekrar yapılmalıdır.¹³

Çocuklarda Ateş Nereden Ölçülür?

Çocuklarda ateş; rektal, ağızdan kulaktan ya da koltuk altından ölçülebilir. Küçük çocuklar için rektal sıcaklık en doğru olanı olarak kabul edilir. Çocuk 4-5 yaşındaysa ağızdan iyi bir ölçüm yapılabilir. Kol altı daha az güvenilirdir ancak buradan ölçüm yapılması daha kolaydır. Ateşin nereden ölçülmesi gerektiğini ve hangi termometre türünün size uygun olduğunu çocuk doktorunuzdan öğrenebilirsiniz. ²

Çocuklarda Ateş Kaç Olmalıdır?

Bebeklerde ve çocuklarda normal vücut sıcaklığı yaklaşık 36,4˚C'dir ancak bu çocuktan çocuğa farklılık gösterebilir. Yüksek ateş ise vücut sıcaklığının 38˚C veya daha fazlası olarak tanımlanır. Bu aynı zamanda çocuklarda ateş sınırı olarak da bilinir. 13 Ateş 38,9°C'nin üzerine çıkmadığı sürece yetişkinlerde ve 2 yaşın üzerindeki bebeklerde ateşi tedavi etmek için dinlenme ve sıvı genellikle yeterlidir. Bu durum, olağan dışı davranışlarda bulunmadığı sürece 3-6 ay arası bebekler için de geçerlidir. ⁷

Çocuklarda Ateş Neden Düşmez?

Çocuğun ateşinin yüksek olduğunu görmek üzücü olsa da sonuçta vücudunun enfeksiyonla mücadele için bağışıklık sistemini harekete geçirdiğini unutmamak gerekir. Ateş aslında vücudun koruyucu mekanizmalarından biridir ve bu, çocuğun bağışıklık sisteminin işini yaptığı anlamına gelir.¹⁴

Çocuklarda Ateş Kaç Gün Sürer?

Çoğu viral hastalıkta ateş normalde beş gün kadar sürebilir. Ateşin devam etmesi, çocuğun vücudunun enfeksiyon ile mücadeleye devam ettiği anlamına gelir. 14 Bu süre boyunca çocuğun genel durumu iyi görünüyorsa ya da doktorun verdiği ilaçları kullanıyorsa, ateşin düzenli olarak ölçülmesi ve evde tedavi yöntemlerinin uygulanması önerilebilir.

Çocuklarda Ateş Ne Zaman Tehlikelidir?

Bebeklerde düşük ateş bile ciddi bir enfeksiyon olduğu anlamına gelebilir. 6 Üç aydan küçük bir bebeğin rektal sıcaklığı 38°C veya daha yüksekse doktorun aranması veya acil servise gidilmesi önerilir. Ayrıca çocuğun belirli sağlık sorunları varsa ve ateşi yükseldiyse doktor ile iletişim kurmak gerekir. ³

Tüm çocukların zaman zaman ateşi olur ve çoğu durumda birkaç gün içinde normale dönerler. Daha büyük bebekler ve çocuklar için onların davranışları, termometredeki değerden daha önemli olabilir. Ateşi çıktığında herkes biraz huysuzlaşır; bu normaldir ve beklenmelidir. Ancak ne yapmanız gerektiği veya ateşin ne anlama gelebileceği konusunda şüpheniz varsa veya çocuğunuz ateşi olmasa bile sizi endişelendirecek şekilde hasta davranıyorsa tavsiye için mutlaka doktorunuzu arayın.³

Çocuklarda Ateş Düşürmek için Yapılan Yanlış Uygulamalar Nelerdir?

Ateşi olan çocuklara buz gibi soğuk suyla banyo yaptırmayın ya da çocuğunuzun cildini alkolle ovalamayın. Bu uygulamaların her ikisi de ateşin yükselmesine yol açabilir. Ateşli bir hastalık durumunda çocuğunuz üşüyor olsa bile onu kalın battaniyelere veya giysilere sarmayın. ²

Çocuklara, evde bulunan ve basit gibi görünen ilaçlar dahi doktora danışılmadan verilmemelidir. Çocuğunuzun düşündüğünüz ilaç türüne uygun yaşta olduğundan emin olmak için çocuk doktorunuza danışın. Çocuk doktorunuzun onayı olmadan farklı ilaçlar arasında geçiş yapmayın; ilaç kullanımını yarıda bırakmayın. ²

Uyarı: Bu metin kişileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.