Grip nedeniyle dünya çapında yaklaşık olarak 650 bin kişinin yaşamını kaybettiği bilinir. Bu sayı yalnızca gribe bağlı solunum yolları komplikasyonunu kapsadığından rakamın daha yüksek olduğu rahatlıkla söylenebilir.1 Grip aşısı ise gripten korunmanın en etkili yoludur. Grip aşıları ya da influenza aşısı olarak da bilinen aşılar, her yıl yapılan araştırmalar sonucunda gelecek sezon en etkili olacağı düşünülen 4 farklı grip virüsüne karşı koruma sağlayacak şekilde geliştirilir. Grip aşısı, genellikle koldan enjeksiyon yoluyla yapılsa da burundan sprey şeklinde uygulanan grip aşısı türleri de vardır. 2 Bu yazıda grip aşısı fayda ve zararları dahil olmak üzere aşı ile ilgili pek çok sorunun yanıtını bulabilirsiniz.
Grip Aşısı Nedir?
Grip çok yaygın ve oldukça bulaşıcı bir virüstür. Soğuk algınlığından çok daha şiddetli bir şekilde seyredebilir ve kişinin iki veya üç gün yatakta kalmasına, dolayısıyla iş ve okul günlerinin kaçırmasına neden olabilir.3 Sağlıklı insanlar dahil hemen herkes gribe yakalanabilir. Çoğu kişi gribi tedavi gerekmeksizin atlatabilirken bazı kişilerde de sinüs ve kulak enfeksiyonları, zatürre, kalp veya beyin iltihabı gibi farklı komplikasyonlar gelişebilir.1
Grip virüsü sürekli olarak mutasyona uğradığından her yıl farklı türler ortaya çıkar. Bu da daha önce grip geçiren kişinin tekrar tekrar grip hastalığına yakalanmasına neden olur. Aynı şekilde grip aşılarının içeriğinin de her sene yeniden düzenlenmesinin ve aşının tekrar yapılmasının nedeni budur. Farklı bir deyişle bir önceki yılın aşısının yeni sezonda dolaşan türlere karşı koruma sağlayamaması ve aynı tür için bile her yıl bağışıklığın güçlendirilmesi gerekmesi nedeniyle grip aşısı, yıllık olarak yapılmalıdır. 3
Dünya Sağlık Örgütü (WHO, DSÖ) virüsü dünya çapında düzenli olarak takip eder ve yıllık grip aşısının hangi 3 veya 4 suşun kapsamına alınması gerektiğini tavsiye eder.3
Grip Aşısının Faydaları Nelerdir?
Grip aşısının, gribe karşı ne kadar iyi koruma sağladığını belirlemek için her yıl çalışmalar yapılır. Son çalışmalar, mevcut sezonda dolaşımda olan grip virüslerinin çoğunun hazırlanan aşıda bulunduğunu gösterir. Bu da aşının etkin şekilde koruma sağladığı anlamına gelir. Aynı çalışmalar grip aşısının genel popülasyonda gribe yakalanma riskini %40 ila %60 oranında azalttığını, aşı olup da enfekte olan bireylerin ise semptomları daha hafif atlattığını gösterir.4
Grip aşısı, kişiyi gribe yakalanmaktan koruyabilir. Grip aşısı dünya çapında her yıl milyonlarca hastalığın ve gribe bağlı doktor ziyaretlerinin önüne geçilmesini sağlar. 2019-2020 sezonunda grip aşısının tahmini olarak 7,5 milyon grip hastalığını, 3,7 milyon griple ilişkili doktor ziyaretini, 105 bin griple ilişkili hastaneye yatışı ve 6.300 griple ilişkili yaşam kaybını önlediği düşünülür. 2, 4, 5
Grip nedeniyle hastaneye yatırılan yetişkinler arasında 2021 yılında yapılan bir başka araştırma ise grip aşısı olan hastaların yoğun bakıma alınma riskinin aşılanmamış olanlara kıyasla %26 daha düşük ve gripten ölüm riskinin de %31 daha düşük olduğunu gösterir. 2, 4, 6
Yoğun bakım ünitesindeki grip hastası yetişkinler arasında 2018 yılında yapılan bir çalışmada ise aşılı hastaların, aşı olmayanlara göre ortalama dört gün daha az hastanede kaldığı sonucuna ulaşılmıştır.2, 4, 7
Çocuklarda grip aşısı faydaları da yetişkinlerinkine benzerdir. 2022'de yapılan bir araştırma; grip aşısının çocuklarda yaşamı tehdit eden şiddetli grip riskini %75 oranında azalttığını gösterir.2, 4, 8
6 ila 17 yaş arasındaki çocuklarda grip nedeniyle hastaneye yatış oranının %41 oranında azaldığını ve grip nedeniyle acil servis ziyaretinin %50 oranında azalttığını gösteren çalışmalar da bulunur.2, 4, 9
Yukarıda sıralanan araştırmalar gibi pek çok farklı araştırma grip aşısı faydaları arasında gösterilebilir. Ayrıca yaygın olarak inanılanın aksine grip aşısı, kişiye grip bulaştırmaz çünkü bu aşılar etkisizleştirilmiş bir virüs içerir. Kendinizi ağrılı veya hafif ateşli hissediyorsanız, bu bağışıklık sisteminin aşıya verdiği normal bir tepkidir ve genellikle yalnızca bir veya iki gün sürer. 1
Grip Aşısı Yan Etkileri Var mıdır?
Tüm ilaçlar gibi grip aşısının da yan etkileri olabilir. Aşıdan sonra yan etkilerin görülmesi normaldir. Bu, aşının vücudun bağışıklık sistemine kendisini hastalıktan nasıl koruyacağını öğrettiğini gösterdiğinin bir belirtisi olarak da kabul edilebilir. Ancak herkeste yan etkiler görülmez.10
Grip aşısının yan etkileri genellikle hafiftir ve birkaç gün içinde kendiliğinden geçer. Grip aşısından kaynaklanabilen bazı yan etkiler arasında aşının yapıldığı yerde ağrı, kızarıklık ve/veya şişlik, hafif şiddette baş ağrısı, ateş, mide bulantısı, kas ağrıları ve yorgunluk sayılabilir. Grip aşısı da diğer enjeksiyonlar gibi bazen bayılmaya neden olabilir. 2 Grip aşısına bağlı olarak bu gibi belirtileriniz varsa fazladan su içmek önerilebilir. Doktor önerisi doğrultusunda ağrı ve ateş yönetimi için parasetamol kullanılabilir.11
Grip Aşısı Kimler İçin Uygundur?
Grip aşısı, kişinin gribe yakalanmasını önlemeye yardımcı olur. 13 Grip aşısının genel olarak 6 aylık ve daha büyük herkese yapılması önerilir. 12 Gebeliğin herhangi bir aşamasında bulunan kadınlar, 65 yaş ve üzeri bireyler de dahil olmak üzere hemen herkes grip aşısı yaptırabilir.14 Hamile kadınlar, gribe bağlı komplikasyonlar açısından risk altındadır. Grip aşısının hamileliğin herhangi bir döneminde yapılması şiddetle tavsiye edilir ve güvenlidir. Antikorlar, aşılanan kadından doğmamış bebeğe transplasental aktarım yoluyla geçer. Bu da bebeklerin doğumdan sonraki ilk 6 ay boyunca gribe karşı da korunduğunu gösterir. 11
Bunlara ek olarak; ciddi hastalıklara yakalanma riski yüksek olan bireylerin de aşı yaptırması önemlidir. Kalp hastalığı, kronik solunum sorunları, kronik nörolojik rahatsızlıklar, bağışıklığı baskılayan koşullar, diyabet ve diğer metabolik bozukluklar, böbrek hastalığı hematolojik bozuklukları gibi rahatsızlıkları olanlar ciddi hastalıklara yakalanma riski yüksek olarak değerlendirilebilir. 14
Grip Aşısı Kimlere Yapılmaz?
6 aydan küçük çocuklar grip aşısı olamayacak kadar küçüktür ve bu nedenle küçük bebeklerle temas eden herkesin grip aşısını kendisinin yaptırması özellikle önemlidir. Ayrıca, daha önce grip aşısı olup da anafilaksi gibi ciddi bir alerjik reaksiyon geçirmiş olan kişilere grip aşısı yapılmamalıdır.13, 14 Farklı bir deyişle 6 aydan küçük çocuklar ve grip aşılarına ciddi, hayatı tehdit eden alerjisi olan kişiler grip aşısı yaptırmamalıdır. Bağışıklık sistemi zayıf olanlar ve kendilerini iyi hissetmeyenler aşıyı yaptırmadan önce bir doktor ile görüşmelidir. Grip aşısı olamayan bireyleri korumak için çevrelerindeki herkesin grip aşısı yaptırması hayati önem taşır. 18
Grip Aşıları Ne Zaman Yapılmalıdır?
Grip sadece ağır bir soğuk algınlığı değildir. Soğuk algınlığı gribe kıyasla çok daha az ciddidir. Genellikle belirtileri yavaş yavaş ortaya çıkar ve burun tıkanıklığı veya akıntısı ve boğaz ağrısıyla başlar. Grip ise ağır bir soğuk algınlığından çok daha kötü olabilir. Grip ve soğuk algınlığı arasındaki farklar hakkında bilgi sahibi olmak bu nedenle önemlidir.
Grip her yıl, genellikle kış aylarında ortaya çıkar ve bu nedenle bazen mevsimsel grip olarak da adlandırılır. Belirtileri çok çabuk ortaya çıkan oldukça bulaşıcı bir hastalık olan gribin sık görülen belirtileri arasında ateş, titreme, baş ağrısı, eklem ve kaslarda ağrı ve sızı, bademcik iltihabı, aşırı yorgunluk sayılabilir. Sağlıklı bireyler genellikle 2 ila 7 gün içinde iyileşir ancak bazılarında grip; hastaneye kaldırılmaya, kalıcı sakatlığa ve hatta ölüme yol açabilir. Grip aşıları, dolaşımdaki ana grip virüsü türlerine karşı korunmaya yardımcı olur.16 Bu nedenle grip aşısı yaptırmak önemlidir. Grip aşısı etkileri için en iyi zaman diliminin, gribin yayılmaya başlamasından önceki sonbahar veya kış başı olduğu söylenebilir.15 Farklı bir deyişle aşı vurulmak için ideal zamanın Ekim ve Kasım ayları olduğu söylenebilir.17 Ancak grip aşısı daha sonra da Mart ayının sonuna kadar yaptırılabilir. 15, 17
Grip Aşısı Nasıl Vurulur?
Grip aşısının her yıl tekrarlanması ve yeniden uygulanması gerektiği bilinmelidir. Çünkü grip virüsleri bir kıştan diğerine değişebilir. Grip aşıları, ortalıkta dolaşan grip türlerine karşı koruma sağlamak amacıyla her kış güncellenir. Bu nedenle kişi, geçen yıl aşı yaptırmış olsa bile bu yıl tekrar aşı yaptırması önemle tavsiye edilir. 16 Grip aşısı zamanı geldiğinde ise grip aşısının nasıl uygulandığı sıklıkla merak edilir. Grip aşıları genellikle koldan vurulur ancak burundan sprey şeklinde uygulanan grip aşısı çeşitleri de bulunur. 2
Grip Aşısı Nerede Vurulur?
Grip aşısı da dahil olmak üzere tüm aşıların tam donanımlı sağlık merkezlerinde ya da doktor gözetiminde yapılması önerilir. 17 Bu nedenle grip aşısı olmayı planlayanları doktorları ile görüşmesi önemlidir.
Grip Aşısı Kaç Ay Korur?
Son yıllarda kullanılan aşıların içeriğinde, influenza A virüsünün iki alt tipi ve influenza B virüsünün bir alt tipi bulunur. Eğer hazırlanan aşı, dolaşımdaki virüslerle antijenik benzerlik gösteriyorsa, %50 ila %80 arasında bir koruma sağlayabilir. Sağlıklı yetişkinlerde, aşı sonucu oluşan koruyucu antikor seviyeleri influenza A için %80'in üzerinde bildirilmiştir. Yaşlı bireylerde koruma seviyeleri genellikle daha düşük olmasına rağmen bilimsel çalışmalarla aşının yaşlılarda komplikasyonları ve ölümleri azaltabileceği gösterilmiştir. 17 Peki grip aşısı kişiyi kaç ay boyunca korur?
Henüz kişiyi tüm grip türlerinden koruyacak evrensel bir aşı yoktur. Bu nedenle düzenli olarak her kış başında tekrar grip aşısı olunmalıdır. Grip aşısının koruyuculuğu ise 6 ila 8 ay kadar sürer. Bu da grip aşısını her yıl tekrar yaptırmak gerektiğinin bir başka göstergesidir.16, 17
Gripken Grip Aşısı Olunur mu?
Gripken, gribe iyi gelen çaylar tüketmek, istirahat etmek, bol sıvı almak önemlidir. Ancak gripken grip aşısı yaptırılması önerilmez. Kişinin ateşi yüksekse, grip aşısı yaptırmadan önce iyileşene kadar beklemek en iyi seçeneklerden biridir. 15 Ancak kişi, aynı sezon içinde halihazırda bir grip enfeksiyonu geçirdiyse grip aşısı yaptırabilir. Grip aşısı grip geçiren kişileri de korumaya yardımcı olur. Diğer virüs kaynaklı enfeksiyonlar grip benzeri belirtilere yol açmış olabilir ya da grip virüsü ile enfekte olunmuş olsa bile birden fazla grip virüsü türü olduğu için, grip geçiren kişilerin de grip aşısı yaptırmaları önerilir.16
Çocuklara Grip Aşısı Yapılmalı mı?
Grip aşısı %100 etkili olmasa da kişinin gribe yakalanma şansını büyük ölçüde azaltır. Ayrıca aşıyı yaptıran birinin gribe yakalanması durumunda grip aşısı, belirtilerin şiddetinin azalmasına da yardımcı olabilir. Grip aşısı yaptırmak yalnızca kişinin kendisini gripten korumasına yardımcı olmaz aynı zamanda çevresindeki insanları ve toplumu korumaya da yardımcı olur. Grip aşısı, kişinin gribe yakalanma olasılığını azaltır ve dolayısıyla gribin yayılma olasılığını da azaltır. Grip aşısı yaptırmak, yaşlılar, bebekler ve astım gibi sağlık sorunları olan kişiler gibi grip riski taşıyan kişileri korumanın iyi bir yoludur.12
Grip, influenza virüsünden kaynaklanır ve çocuklar için oldukça rahatsız edici bir hastalık olabilir. Ayrıca bronşit ve zatürre gibi ciddi sorunlara da yol açabilir. Çocuklar gribe kolaylıkla yakalanabileceği gibi hastalığın hızla yayılmasına da neden olabilir. Çocukların aşılanması yalnızca kendilerini değil; aynı zamanda bebekler ve yaşlılar gibi gribe karşı savunmasız olanları da korur. 19
Uyarı: Bu metin kişileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.
